Waarborgen van een goede waterkwaliteit, duurzame drinkwatervoorziening en voldoende beschikbaarheid van zoetwater
Opgave
Zoetwaterbeschikbaarheid
Het overkoepelende doel is dat Nederland in 2050 weerbaar is tegen zoetwatertekorten. De opgave is een gezond en evenwichtig (grond)watersysteem in stand te houden en te bevorderen, cruciale gebruiksfuncties te beschermen en het beschikbare zoetwater effectief en zuinig te gebruiken.
Water wordt in natte perioden op veel plekken snel afgevoerd en onvoldoende vastgehouden in grond- en oppervlaktewater om te kunnen gebruiken in droge perioden. In droge perioden, zoals de zomer van 2018, is op veel plaatsen sprake van aanzienlijke schade door watertekorten, zowel economisch (landbouw, scheepvaart, stedelijk gebied en industrie) als ecologisch (verdroging). Problemen zijn (sterk) verminderde waterhoogten in sloten, rivieren en kanalen, dalende grondwaterstanden, vochttekorten en verzilting. In delen van de zuidwestelijke delta en de hoge zandgronden van Oost- en Zuid-Nederland is geen wateraanvoer vanuit de grote rivieren mogelijk.
Voldoende zoetwater moet beschikbaar zijn voor maatschappelijke en economische functies (drinkwater, voedselproductie en -verwerking en industriële processen, en dergelijke), ook op lange termijn. De natuurlijke beschikbaarheid van voldoende water neemt op de lange termijn af waardoor meer zoetwatertekorten kunnen ontstaan. Tevens verandert het landgebruik en neemt de watervraag op veel plaatsen toe. Hierdoor wordt de kwetsbaarheid van watergebruikers (landbouw, drinkwater, scheepvaart, natuur, industrie, recreatie) groter.
Het Kabinet wil zoetwater daarom duurzaam en efficiënt beheren en gebruiken, door:
- het in stand houden en bevorderen van een gezond en evenwichtig watersysteem;
- het beschermen van cruciale gebruiksfuncties; en
- het effectief en zuinig gebruiken van het beschikbare water.
Daarnaast wil het Kabinet de watergerelateerde kennis en kunde ontwikkelen en exploiteren om:
- de concurrentiepositie van Nederland in de watergerelateerde economie te bevorderen, en
- waterkennis, -kunde en –innovatie te ontwikkelen voor de zoetwaterdoelen.
De kaart ‘Zoetwaterbeschikbaarheid’ geeft een beeld van de opgaven en maatregelen ten behoeve van een duurzame en efficiënte zoetwatervoorziening.
Drinkwater
Om op de lange termijn te kunnen voorzien in de vraag naar drinkwater bestaat de opgave uit de bescherming van de huidige drinkwaterbronnen en het aanwijzen van aanvullende strategische voorraden en van nationale grondwaterreserves.
Nederland zal zich moeten voorbereiden op een mogelijk sterke groei van de drinkwatervraag, zowel in regio’s waar grondwater wordt gebruikt als drinkwaterbron, als in die waar oppervlaktewater de grondstof is. De provincies en drinkwaterbedrijven houden rekening met een mogelijke maximale groei van de drinkwatervraag tot 2050 van gemiddeld 30% (dit varieert per provincie)[1]. Aanvullende strategische voorraden moeten ervoor zorgen dat drinkwaterbedrijven ook bij een sterk stijgende drinkwatervraag op middellange termijn (tot 2040/2050) kunnen beschikken over voldoende (schone) bronnen. Nationale grondwaterreserves – die vaak diep gelegen zijn – zijn zeer schone (oude) grondwaterpakketten die zijn bestemd om te behouden (natuurlijk kapitaal), zodat de duurzame veiligstelling voor toekomstige generaties onder alle omstandigheden is gewaarborgd.
De kaart ‘Drinkwatervoorziening’ geeft een beeld van de ruimteclaim ten behoeve van een duurzame drinkwatervoorziening.
Waterkwaliteit
De opgave is dat in 2027 voldoende maatregelen zijn genomen om de doelen van de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW)[2] te behalen.
Ons oppervlaktewater is in het algemeen van voldoende kwaliteit voor veel gebruiksfuncties zoals de productie van drinkwater, zwemmen (op zwemwaterlocaties) en andere vormen van waterrecreatie. De kwaliteit van het oppervlaktewater is de afgelopen periode op de meeste plaatsen verbeterd, maar er is nog een stevige inzet nodig om alle doelen van de KRW[3] te halen en onze ambities waar te maken. De kwaliteit van het grondwater staat nog onder druk door het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen, nitraatuitspoeling uit mest, verspreiding van stoffen uit oude bodemverontreinigingen en verzilting.
Een relatief nieuw probleem is verontreiniging van grond- en oppervlaktewater door opkomende stoffen, medicijnresten en dergelijke. Naar verwachting zullen hormoonverstorende stoffen en microplastics een nieuwe, groeiende bedreiging vormen voor de kwaliteit van het grond- en oppervlaktewater.
De kaarten ‘Kwaliteit van grondwater’ en Kwaliteit van oppervlaktewater’ geven een beeld van de chemische kwaliteit van waterlichamen.
In de toelichting gebruiken we drie typen kaarten:
- Kaarten die de huidige situatie van een nationaal belang beschrijven;
- Kaarten die de opgave bij een nationaal belang beschrijven;
- Kaarten die de verantwoordelijkheid van het Rijk weergeven.
Het aantal en type kaarten per nationaal belang verschilt sterk. Bij enkele nationale belangen is noch de huidige situatie, noch de opgave, noch de rijksverantwoordelijkheid verbeeld, omdat de inhoud van het nationaal belang zich daar niet voor leent, zoals het geval is bij het nationaal belang ‘het bevorderen van een duurzame ontwikkeling’. Enkele nationale belangen zijn dermate breed dat voor deelonderwerpen aparte kaarten zijn gemaakt, zoals het geval is bij het nationale belang waarborgen en bevorderen van een gezonde en veilige leefomgeving. Bij enkele nationale belangen is slechts een van de drie typen opgenomen, bij enkele zijn alle drie de typen te vinden.
Toelichting sluiten