Uitvoeringsagenda

> Opgaven centraal
> Gebiedsgericht
> Monitoring, kennisdeling en evaluatie
> Samenwerken

Onze leefomgeving bepaalt ons leven van alledag. We staan in Nederland en wereldwijd voor grote maatschappelijke opgaven, die veel invloed hebben op de inrichting van ons land, de kwaliteit van onze directe omgeving en de manier waarop we wonen en werken. Klimaatverandering, energietransitie, woningbouw, bereikbaarheid, natuurbescherming; het zijn vraagstukken van een enorme omvang en complexiteit.

Met de Nationale Omgevingsvisie (NOVI) bieden we inspiratie, geven we een kader en richting. Alle betrokken partijen – Rijk, provincies, gemeenten, waterschappen, kennisinstellingen, bedrijfsleven, maatschappelijke organisaties, en natuurlijk ook burgers – is gevraagd mee te denken en bij te dragen aan de vorming van een nieuw perspectief op de grote opgaven van onze tijd. Hoe zorgen we er gezamenlijk voor dat Nederland een veilig, gezond en welvarend land blijft?

De NOVI geeft richting en helpt ons keuzes te maken waar dat moet. De NOVI is een visie, maar ook het begin van een proces. Een proces, waarin we – als één overheid – samen met de samenleving werken aan de doelen, ambities en prioritaire opgaven uit de NOVI. Alleen als Rijk, regio en samenleving het samen doen en de opgaven integraal aanpakken, kunnen we met succes werken aan een duurzaam, economisch sterk en leefbaar Nederland, juist ook voor de lange termijn.

De oplopende druk op de fysieke leefomgeving vraagt om scherpe en fundamentele keuzes en daarmee om meer regie vanuit het Rijk om richting te geven aan de toekomstige fysieke leefomgeving van Nederland. Het Rijk neemt met de NOVI en bijbehorende Uitvoeringsagenda het voortouw. Hierin werken de verschillende departementen als één Rijk samen om zo een optimaal samenspel tussen de verschillende overheden en de samenleving te kunnen regisseren. In deze Uitvoeringsagenda beschrijven we hoe we hier zowel wat betreft de rol van het Rijk als in de samenwerking concreet invulling aan geven.

Het Rijk geeft aan de verschillende beleidskeuzes uit de NOVI de volgende uitwerking:

• We kiezen voor de inzet van algemene rijksregels, de inzet van bestaande financiële middelen, kennisontwikkeling en het maken van bestuurlijke afspraken over de uitvoering met medeoverheden en maatschappelijke partijen. Nationale veiligheid is daarbij een grondwettelijke taak van het Rijk waarmee altijd rekening moet worden gehouden. Het Nationaal Milieubeleidskader, dat in samenhang met de NOVI is uitgebracht, biedt nadere uitgangspunten en basisprincipes die specifiek betrekking hebben op het milieubeleid;
• We werken samen met partijen in programma’s de NOVI op onderdelen nader uit (in bijvoorbeeld het Programma Energiehoofdstructuur of het Nationaal Programma Landelijk Gebied);
• We werken met medeoverheden en maatschappelijke partijen de NOVI gebiedsgericht uit (in Omgevingsagenda’s, Gebiedsagenda’s Grote Wateren en NOVI-gebieden). Omgevingsagenda’s dienen als integratiekader om de verschillende programma’s in gebieden bij elkaar te brengen. Het Rijk en de deelnemende partijen zetten hun bevoegdheden, middelen en expertise zo in dat deze bijdragen aan de realisatie van gedeelde opgaven. De rol van het Rijk richt zich hierbij ook op het in staat stellen van medeoverheden om invulling te geven aan hun verantwoordelijkheden;
• We maken samenwerkingsafspraken met medeoverheden zodat we gezamenlijk een bijdrage kunnen leveren aan de uitvoering van de NOVI. In de Samenwerkingsafspraken leggen we vast dat de overheden hierbij de afwegingsprincipes en voorkeursvolgordes uit de NOVI hanteren. Naar verwachting worden de Samenwerkingsafspraken in het najaar van 2020 ondertekend.

Kortom, met deze Uitvoeringsagenda zetten we onze visie om in actie. We geven uitwerking aan de vier prioriteiten en de beleidskeuzes uit de NOVI: 

Figuur: Prioriteiten uit de NOVI

We werken op basis van de uitgangspunten voor uitvoering en samenwerking, zoals geformuleerd in de NOVI:

• ‘We stellen de opgave centraal’ (hoofdstuk 1). We vertalen de integrale beleidskeuzes uit de NOVI in instrumenten en programma’s. De Uitvoeringsagenda vormt een veelheid van instrumenten en programma’s. Het maakt de diverse acties inzichtelijk en geeft ons daarmee kansen om de juiste verbindingen aan te brengen. De gezamenlijke inzet van instrumenten en programma’s beogen een bijdrage te leveren aan integrale leefomgevingskwaliteit en dragen bij aan de ambities en prioriteiten van de NOVI. Alle partijen zullen vanuit de eigen rol en functie, elkaar scherp moeten houden om de samenhang en integraliteit te bewaken. Ook maken we in dit hoofdstuk inzichtelijk hoe we richting geven aan het proces om decentrale keuzes te kunnen maken. 
• ‘We werken gebiedsgericht’ (hoofdstuk 2). Keuzes worden vooral decentraal en regiospecifiek gemaakt. In dit hoofdstuk geven we aan hoe we samen met gemeenten, provincies, waterschappen en maatschappelijke partijen de gebiedsgerichte aanpak gaan inrichten en geven we een nadere uitwerking aan Omgevingsagenda’s, Gebiedsagenda’s Grote Wateren en NOVI-gebieden.
• ‘We werken permanent en adaptief’ (hoofdstuk 3). In dit hoofdstuk werken we uit hoe we dat aan de hand van de NOVI-cyclus doen.
• ‘We beschrijven hoe we werken als één overheid, samen met de samenleving’ (hoofdstuk 4). De Uitvoeringsagenda dient als uitgangspunt voor bijbehorende Samenwerkingsafspraken. Hierin werken we gezamenlijk als Rijk en medeoverheden uit hoe we uitvoering geven aan de opgaven uit de NOVI.
• De NOVI is een dynamische visie die, gevoed door de uitvoeringspraktijk en maatschappelijke ontwikkelingen, kan veranderen in de tijd. Dit werkt door in de Uitvoeringsagenda. Net als de NOVI heeft de Uitvoeringsagenda een adaptief en dynamisch karakter. In de komende periode zullen, onder meer bij de totstandkoming van programma’s, het opstellen van de Omgevingsagenda’s en de plannen van aanpak voor NOVI-gebieden, bevindingen en aanbevelingen voor de verdere uitvoering naar voren komen. Dit vraagt mogelijk om aanpassing van de Uitvoeringsagenda. Er zal continu dialoog zijn met en tussen alle betrokkenen over te stellen prioriteiten en de aanpak van de uitvoering. Daarnaast bieden we de ruimte aan bedrijfsleven, maatschappelijke organisaties, kennisinstellingen, initiatiefnemers en burgers om zelf initiatieven te ontwikkelen, mee te denken en mee te werken. Zij zijn immers cruciaal wat betreft het realiseren van de ambities van de NOVI. Het Rijk zal in het proces vooral een lerende houding willen aannemen en zo flexibel mogelijk inspelen op veranderende omstandigheden.